- Chức năng nội tiết của tinh hoàn:
Trục hạ đồi – tuyến yên – tinh hoàn đóng vai trò rất quan trọng trong chức
năng nội tiết của tinh hoàn (Hình 1).
Vùng hạ đồi: Hóc môn GnRH được phóng thích ở vùng dưới đồi kích thích
tuyến yên tiết 2 hóc môn là FSH và LH. GnRH phóng thích mỗi 1-3giờ, mỗi lần
vài phút.
Tuyến yên: tiết ra hai hóc môn FSH và LH. LH là chất chính kích thích tế
bào Leydig sản xuất testosterone. FSH chịu trách nhiệm khởi đầu và duy trì sự
sinh tinh và tác động trên tế bào Sertoli. Tế bào Sertoli nằm trong những ống
sinh tinh, bao quanh các tế bào mầm đang phát triển, có vai trò dinh dưỡng và
nâng đỡ tinh trùng.
Tinh hoàn: tiết ra vài loại kích thích tố nam gọi chung là androgen gồm có
testosterone, dihydrotestosterone, và androstenedion. Tuy nhiên testosterone có
số lượng lớn nhất, nên được xem là kích tố nam quan trọng nhất. Testosterone
được tạo bởi các tế bào kẽ Leydig nằm giữa các ống sinh tinh.
Hình 1: Trục hạ đồi – tuyến yên – tinh hoàn
“Nguồn: Hartmut Porst và cộng sự”
- Sự sinh tinh của tinh hoàn (Spermatogenesis)
Việc tạo tinh trùng xảy ra trong ống sinh tinh, bắt đầu từ lúc dậy thì, kéo dài
suốt đời. Mỗi ngày có khoảng 100-200 triệu tinh trùng được tạo ra.
Để có thể tạo ra số lượng lớn tinh trùng như trên, các tinh nguyên bào phải
được tạo thêm bằng hiện tượng phân chia tế bào. Đây là điểm khác biệt so với
phái nữ, vốn chỉ có một số lượng trứng nhất định từ lúc sinh ra và số lượng giảm
dần theo thời gian.
Hình 2 Thiết đồ cắt ngang ống sinh tinh
“Nguồn: Campbell-Walsh Urology”
Ống sinh tinh có rất nhiều tinh nguyên bào ở 2,3 lớp ngoài cùng. Các tinh
nguyên bào sinh sản để bảo toàn số lượng. Tinh nguyên bào đầu tiên là loại A,
phân chia 4 lần để tạo thành 16 tinh nguyên bào loại B. Sau đó tinh nguyên bào
loại B tiến về phía các tế bào Sertoli.
Khi trưởng thành, tinh nguyên bào B trở thành tinh bào I. Tinh bào I trở
thành tinh bào II và sau đó thành tinh tử có 23 nhiễm sắc thể.
Trong những tuần lễ sau, các tinh tử được tế bào Sertoli nuôi dưỡng và tạo
thành tinh trùng. Trong quá trình này, nhân tinh tử cô đặc, bào tương co lại, hình
thành thể cực đầu và phát triển đuôi.
Quá trình hình thành tinh trùng từ tinh nguyên bào mất khoảng 72 ngày.
Tinh trùng được phóng thích khỏi tế bào Sertoli vào lòng ống sinh tinh, sau đó
đến mào tinh hoàn mất khoảng 2-12 ngày. Khoảng nửa lượng tinh trùng ở mào
tinh hoàn người được trữ ở đuôi mào tinh hoàn.
Hình dạng tinh trùng: Đầu tinh trùng có thể cực đầu chứa men giống như
trong các lysosome, gồm có hyaluronidase và men tiêu hủy protein rất mạnh. Các
men này có vai trò quan trọng trong việc thụ tinh. Đuôi tinh trùng chứa ti thể để
cung cấp năng lượng cho sự chuyển động. Bình thường tinh trùng đi theo đường
thẳng với vận tốc từ 1-4 mm/phút
Cập nhật 2020
Theo sách giáo khoa Campbell-Walsh Urology
